संगणक मदरबोर्ड आणि मदरबोर्डचे प्रकार

मदरबोर्ड (Motherboard)

मदरबोर्ड हा आपल्या पीसीचा सर्वात महत्वाचा घटक आहे. हे संगणकामधील मुख्य प्रिंटेड सर्किट बोर्ड आहे. मदरबोर्डला मुख्य बोर्ड, सिस्टम बोर्ड, बेसबोर्ड, सर्किट बोर्ड, लॉजिक बोर्ड किंवा प्लानर बोर्ड म्हणून देखील ओळखले जाते. मदरबोर्ड म्हणजे विस्तार क्षमता असलेले पीसीबी. या बोर्डला त्यास जोडलेल्या सर्व घटकांची "आई" म्हणून संबोधले जाते. मदरबोर्ड हा संगणकाचा मध्यवर्ती संप्रेषणांचा (communications) कणा असलेला कनेक्टिव्हिटी पॉईंट आहे. ज्याद्वारे सर्व घटक (components) आणि बाह्य परिघ (peripherals) जोडले जातात. मदरबोर्डवर त्याच्या विस्तार स्लॉटद्वारे (expansion slots) अतिरिक्त घटक जोडता येतात.

मदरबोर्डमध्ये बरेच महत्त्वपूर्ण इलेक्ट्रॉनिक घटक आहेत. जसे की सेंट्रल प्रोसेसिंग युनिट (सीपीयू), रॅम, मेमरी आणि इतर सर्व संगणक हार्डवेअर. मदरबोर्ड या सर्व घटकांना एकमेकांशी संवाद (communication) साधण्याची परवानगी देतो. तसेच इतर परिघांसाठी (peripherals) कनेक्टर्स प्रदान करतो. मदरबोर्डमध्ये असंख्य उप-सिस्टम असतात, जसे की मध्यवर्ती प्रोसेसर, चिपसेटचे इनपुट, आउटपुट, मेमरी नियंत्रक, इंटरफेस कनेक्टर आणि सामान्य वापरासाठी असलेले इतर घटक.

मदरबोर्डमध्ये परिघीय (peripherals), इंटरफेस कार्ड्स समाविष्ट असतात. तसेच साउंड कार्ड्स, व्हिडिओ कार्ड्स, नेटवर्क कार्ड्स आणि हार्ड ड्राईव्ह्ज यांचा समावेश असतो. त्याबरोबरच टीव्ही ट्यूनर कार्ड्स, अतिरिक्त यूएसबी किंवा फायरवायर स्लॉट प्रदान करणारे कार्ड आणि इतर सानुकूल घटक custom components असतात. या सर्व घटकांना एकत्र जोडणारा मदरबोर्ड हा दुवा आहे.

संगणक सिस्टम योग्य प्रकारे चालण्यासाठी आपल्या पीसीमध्ये एक चांगला मदरबोर्ड असणे  आवश्यकता असते. चांगल्या मदरबोर्ड बरोबर आपल्याला विशिष्ट कार्य करण्यासाठी आपण वापरात असलेल्या सिस्टममध्ये काही वैशिष्ट्ये असणे हे देखील सुनिश्चित करणे महत्वाचे असते. उदा. आपण आपला पीसी ॲनिमेशनसाठी वापरणार असाल तर, आपल्याला वेगवान रेन्डरिंग टाइम्ससाठी एनव्हीएमएस एसएसडी निवडण्याची आवश्यकता असू शकेल. तथापि, एनव्हीएमएस एसएसडी वापरण्यासाठी, आपल्या मदरबोर्डला एनव्हीएम एम २ स्लॉट असल्याची खात्री करणे आवश्यक आहे. त्याचप्रमाणे, सुसंगततेसाठी बरेच घटक आपल्या मदरबोर्डवर अवलंबून असतात.

एका उत्पादकाचा मदरबोर्ड एका विशिष्ट प्रकारच्या सीपीयूला आणि काही भिन्न प्रकारच्या मेमरीला सपोर्ट करेल. परंतू व्हिडीओ कार्ड्स, हार्ड ड्राईव्ह्ज आणि इतर घटक (peripherals) यांना सपोर्ट करेलच असे नाही. म्हणजेच मदरबोर्डची निवड आपल्या पर्यायांवर अवलंबून असते.

योग्य मदरबोर्ड निवडताना आपल्याला मदरबोर्ड विषयी कल्पना असणे आवश्यक आहे. जसे की, आपले कामाचे स्वरुप कसे आहे? आपण कोणत्या प्रकारचा प्रोसेसर वापरु शकता? त्याची रॅम मेमरी किती आहे? आणि कोणत्या वैशिष्ट्यांसह मदरबोर्ड निवडला पाहिजे? याबद्दल मदर बोर्डची निवड करताना आपणास त्याची कल्पना असणे आवश्यक आहे.

मदरबोर्डच्या प्रकारांविषयी खाली सविस्तर माहिती दिलेली आहे.

मदरबोर्डचे प्रकार (Types of Motherboards)


1. एटीएक्स मदरबोर्ड (ATX Motherboard)

एटीएक्स (प्रगत तंत्रज्ञान विस्तारित मदरबोर्ड, ATX - Advanced Technology eXtended motherboard.) एटीएक्स हे एक मदरबोर्डचे वैशिष्ट्य (specification) आहे जे मदरबोर्डचे भौतिक परिमाण, कनेक्टर प्लेसमेंट, आय / ओ पोर्ट आणि वीज पुरवठा परिभाषित करते. हे 1995 मध्ये इंटेलने सादर केले होते आणि डेस्कटॉप पीसीसाठी मागील "एटी" दर्जा (standard) पुनर्स्थित करण्यासाठी डिझाइन केले होते. तेव्हापासून, मूळ एटीएक्समध्ये बरेच बदल विकसित केले गेले आहेत आणि काही आजच्या डेस्कटॉप संगणकात वापरले जातात.

एटीएक्स आणि एटी फॉर्म फॅक्टर यांच्यामध्ये बरेच वेगळे फरक आहेत. उदा. एटीएक्सकडे एक आय / ओ पॅनेल आहे जो एटी पॅनेलच्या उंचीपेक्षा दुप्पट आहे आणि लवचिक इंटरफेस लेआउटसाठी परवानगी देतो. यात भिन्न प्रोसेसर, मेमरी आणि ड्राइव्ह आय / ओ स्थान देखील आहेत. हे बदल खालील फायदे प्रदान करतात.

एटीएक्स मदरबोर्डचे फायदे

खाली एटीएक्स मदरबोर्ड्सच्या इतर प्रकारच्या मदरबोर्ड फॉर्म घटकांच्या सर्व फायद्यांची यादी खाली दिली आहे.

1.            एटीएक्स मदरबोर्डमध्ये प्रगत नियंत्रण सुविधा समाविष्ट आहेत, जिथे बीआयओएस प्रोग्राम सतत सीपीयू तापमान आणि व्होल्टेज, कूलिंग फॅन्स आरपीएम इत्यादीची तपासणी करतो. जर ओव्हरहिटिंग होत असेल तर पीसी आपोआप बंद होतो.

2.            USB यूएसबी सारख्या आधुनिक आय/ओ मानकांसाठी सपोर्ट करतात.

3.            एटीएक्स मदरबोर्डवर, सॉकेटचे विस्तार स्लॉट्सपासून आणखी अंतर ठेवले जाते, ज्यामुळे लांब बोर्ड अधिक सुलभपणे ठेवता येतात. म्हणजे लांब विस्तार स्लॉट आहेत.

4.            एटीएक्स २.०१ मध्ये सिंगल कीड, मोलेक्स अंतर्गत विद्युत पुरवठा कनेक्टर आहे जो अयोग्यरित्या ठेवला जाऊ शकत नाही. तथापि, त्याचे स्टँडबाय व्होल्टेज 720 एमएपेक्षा जास्त असणे आवश्यक आहे. मोलेक्स उर्जा कनेक्टर 5v आणि 3.3 व्ही साठी अनुमती देते.

5.            प्रोसेसर आणि मेमरी अपग्रेड सुलभ.

6.            योग्य बीआयओएस समर्थनासह उर्जा व्यवस्थापन आता शक्य आहे.

7.            पीसी मोडेम किंवा नेटवर्क सिग्नलद्वारे देखील चालू केला जाऊ शकतो, कारण वीज पुरवठा मेन बोर्डद्वारे नियंत्रित केला जातो.

8.            संगणक बूट झाल्यावर संगणक बंद करता येणार नाही. तथापि, संगणक चालू होताच गोठल्यास (freezes) आपण पाच सेकंदांकरिता पॉवर बटण दाबून संगणक बंद करु शकता.

9.            कमी केबल्स

10.       कमी केलेली किंमत.

पूर्ण आकाराच्या एटीएक्स बोर्डचे परिमाण 12 × 9.6 इंच (305 × 244 मिमी) आहेत, जे बरीच एटीएक्स चेसिसला मायक्रोएटीएक्स बोर्ड स्वीकारण्यास परवानगी देते. एटीएक्सची अनेक रुपे (variants) देखील आहेत, ज्यात फॉर्मचे घटक किंचित भिन्न आहेत. यात पुढील गोष्टींचा समावेश होतो.

1.            फ्लेक्सॅटएक्स - 9 × 7.5 इंच (229 × 191 मिमी)

2.            मायक्रोएएटीएक्स - 9.6 × 9.6 इंच (244 × 244 मिमी)

3.            मिनी एटीएक्स - 11.2 × 8.2 इंच (284 × 208 मिमी)

4.            विस्तारित एटीएक्स (ईएटीएक्स) - 12 × 13 इंच (305 × 330 मिमी)

5.            वर्कस्टेशन एटीएक्स (डब्ल्यूटीएक्स) - 14 × 16.75 इंच (356 × 425 मिमी)

एटीएक्स स्पेसिफिकेशन माउंटिंग होलची ठिकाणे परिभाषित करते, ज्याचा अर्थ असा की कोणत्याही स्टॅडर्ड एटीएक्स मदरबोर्डला कोणत्याही स्टॅडर्ड एटीएक्स अटॅच केले जाऊ शकते. लहान बोर्ड जसे फ्लेक्सॅटएक्स, मायक्रोएएटीएक्स आणि मिनी एटीएक्स मध्ये समान माउंटिंग होलची अनेक ठिकाणे आहेत, ज्यायोगे ती स्टॅडर्ड एटीएक्सच्या बाबतीत देखील प्लेस करता येतील.

एटीएक्सचे असंख्य रुपांतरे जसे मायक्रोएएटीएक्स, मिनी एटीएक्स, फ्लेक्सॅटएक्स आणि एक्सटेंडेड एटीएक्ससह लहान आणि मोठ्या दोन्ही घटकांसह सादर केले गेले. मदरबोर्ड संगणकाच्या सर्व घटकांना त्याच्या विविध स्लॉट्स, कनेक्टर्स आणि पोर्टद्वारे एकत्र जोडतो.


2. मायक्रो-एटीएक्स मदरबोर्ड (MicroATX Motherboard)

मायक्रोएटीएक्स एमएटीएक्स म्हणून ओळखला जातो. हा डिसेंबर 1997 मध्ये सादर करण्यात आला होता. मायक्रोएटएक्स मदरबोर्डचा कमाल आकार 9.6 × 9.6 इंच (244 × 244 मिमी) आहे. प्रमाणित एटीएक्स आकार 25% जास्त आहे, 12 × 9.6 इंच (305 × 244 मिमी) काही उत्पादकांचे परिमाण 9.6 x 8.1 इंच पर्यंत कमी झाले आहे. बहुतेक आधुनिक एटीएक्स मदरबोर्डकडे जास्तीत जास्त सात पीसीआय एक्सप्रेस विस्तार स्लॉट असतात, तर मायक्रोएटीएक्स बोर्डमध्ये जास्तीत जास्त चार विस्तार स्लॉट असतात.

मायक्रोएटीएक्स मदरबोर्डचे माउंटिंग पॉइंट्स पूर्ण-आकाराच्या एटीएक्स बोर्डवर वापरल्या गेलेल्यांचे उपसेट आहेत आणि आय / ओ पॅनेल एकसारखे आहेत. मायक्रोएटीएक्स मदरबोर्ड पूर्ण आकाराच्या एटीएक्स सारखे वापरले जाऊ शकतात. तसेच ते एटीएक्स मदरबोर्डसारखेच पॉवर कनेक्टर वापरतात.

मायक्रोएटीएक्स बोर्ड बहुधा समान चिपसेट नॉर्थब्रिज आणि साउथब्रिज पूर्ण आकाराचे एटीएक्स बोर्ड म्हणून वापरतात, ज्यामुळे त्यांना समान घटक वापरण्याची अनुमती मिळते. तथापि, मायक्रोएटीएक्स केसेस सामान्यत: एटीएक्सच्या केसांपेक्षा खूपच लहान असतात, त्यांच्याकडे कमी स्लॉट असतात.

एटीएक्स मदरबोर्डपेक्षा मायक्रो-एटीएक्स मदरबोर्डचे फायदे खाली दिले आहेत.

1. हे एटीएक्स मदरबोर्डपेक्षा कॉम्पॅक्ट आणि लहान आहेत.

2. हे एटीएक्सपेक्षा अधिक पोर्ट आणि स्लॉट देतात.

3. हे अन्य एटीएक्स किंवा आयटीएक्स मदरबोर्डच्या तुलनेत बजेट मदरबोर्ड आहेत.


3. मिनी एटीएक्स मदरबोर्ड (Mini ATX Motherboard)

मिनी एटीएक्सचे मदरबोर्ड हे 17 x 17 सेमी (6.7 x 6.7 इंच) आहे. हा मदरबोर्ड 2001 मध्ये व्हीआयए टेक्नॉलॉजीजने विकसित केला आहे. हे इतर पारंपारिक मदरबोर्डपेक्षा लहान आहेत. हे मदरबोर्ड सामान्यतः छोट्या-कॉन्फिगर केलेल्या संगणक प्रणालीमध्ये वापरले जातात.

मिनी एटीएक्स मदरबोर्डची वैशिष्ट्ये

आकार (Size)

15 × 15 सेमी च्या परिमाणांसह, कार, रॅक माउंट, टॉवर केस, वॉल माउंट इत्यादीसारख्या प्रमाणित अनुप्रयोग अटींसाठी एक मिनी-एटीएक्स मदरबोर्ड एकाच डीआयएन जागेमध्ये ठेवता येतो. मोठ्या मिनी-आयटीएक्स फॉर्म फॅक्टरसाठी अशक्य. छोट्या फॉर्म फॅक्टर नॅनो-आयटीएक्स मदरबोर्डमध्ये सीपीयू सॉकेट मॉड्यूलचा अभाव आहे जो वेगवेगळ्या अनुप्रयोगांसाठी त्याची लवचिकता मर्यादित करतो.

गोंगाट (Noise)

मोबाईल सीपीयूमध्ये कमी उर्जा आवश्यकता असल्याने, सीपीयू आणि अंतर्गत घटकांद्वारे कमी उष्णता तयार होते आणि थर्मल डिझाइन सुलभ केले आहे. शितकरण डिझाइनसह हे कमी आवज करतात.

स्थिरता (Stability)

मिनी-एटीएक्स मदरबोर्ड विश्वसनीयता वाढविण्यासाठी पृष्ठभाग-माउंट तंत्रज्ञान, सॉलिड स्टेट कॅपेसिटर आणि 8 लेअर पीसीबी डिझाइन वापरतात.

लवचिकता (Flexibility)

डीसी-टू-डीसी कनव्हर्टर सोल्यूशन डिझाइन मिनी-एटीएक्स केसमधून वीज पुरवठा युनिट काढून टाकते. हे सिस्टमचा आकार कमी करते आणि सिस्टम उपयोजित करताना बाह्य वीज पुरवठा युनिट अधिक लवचिकता आणते.


4. ईटीएक्स मदरबोर्ड (ETX Motherboard)

ईटीएक्स, एम्बेडेड टेक्नॉलॉजी एक्सएन्डेड हे एकात्मिक आणि कॉम्पॅक्ट 95 × 125 मिमी (3.7 × 4.9 इंच) संगणक-ऑन-मॉड्यूल (सीओएम) फॉर्म फॅक्टर आहे, जे इंटिग्रेटेड सर्किट घटकाप्रमाणे डिझाइन ॲप्लिकेशनमध्ये वापरले जाऊ शकते. प्रत्येक ईटीएक्स सीओएम कोर सीपीयू आणि मेमरी कार्यक्षमता, पीसी / एटीचा सामान्य आय / ओ (अनुक्रमांक, समांतर इ.), यूएसबी, ऑडिओ, ग्राफिक्स आणि इथरनेट समाकलित करते. सर्व आय / ओ सिग्नल तसेच आयएसए आणि पीसीआय बसची संपूर्ण अंमलबजावणी मॉड्यूलच्या तळाशी असलेल्या चार हाय-डेन्सिटी, लो-प्रोफाइल कनेक्टरवर केली जाते.

3.0 Specification

ईटीएक्स चे वैशिष्ट्य म्हणजे कॉम्पॅक्ट फॉर्म फॅक्टर, 95 x114 मिमी (mm 7 x 4.4 इंच) आकाराचा. हे मूळ ईटीएक्स मानक वाढवते आणि दोन सिरियल एटीए इंटरफेस जोडते. मागील आवृत्त्यांसह पिन-टू-पिन नवीन मॉड्यूल्स बनवून, ईटीएक्स पिनचे कोणतेही पद बदल न करता हे केले जाते.

ईटीएक्स 3.0 स्पेसिफिकेशननुसार तयार केलेले मॉड्यूल एक्स 4 च्या आसपासच्या सीपीयू मॉड्यूलच्या वरच्या बाजूस डिझाइन केलेल्या दोन स्लिम लाइन कनेक्टर्सद्वारे दोन एसएटी पोर्ट समाकलित करतात. मॉड्यूल किंवा कॅरियर बोर्ड ईटीएक्स कनेक्टर्सला वेगवान एसएटीए हार्ड ड्राइव्ह वापरण्यासाठी कोणत्याही बदलांची आवश्यकता नाही.

ईटीएक्स मदरबोर्डची वैशिष्ट्ये

1. कनेक्टर एक्स 1: पीसीआय बस, यूएसबी ऑडिओ

2. कनेक्टर एक्स 2: आयएसए बस

3. कनेक्टर एक्स 3: व्हीजीए, एलसीडी, व्हिडिओ, सीओएम 1, सीओएम 2, एलपीटी / फ्लॉपी, आयआरडीए, माउस, कीबोर्ड

4. कनेक्टर एक्स 4: आयडीई 1, आयडीई 2, इथरनेट, संकीर्ण

5. Sata: वरच्या बाजूला कनेक्टर मार्गे दोन पोर्ट (आवृत्ती 3.0 प्रमाणे)

या आर्टिकलमध्ये आपण संगणक मदरबोर्ड, मदरबोर्डचे विविध प्रकार या विषयी सविस्तर माहिती दिलेली आहे. आपणास या माहितीचा उपयोग होईल अशी आशा आहे. धन्यवाद!